Жүкті әйелдердегі цистит: статистика, диагностика және емдеу

Жүкті әйелдердегі цистит дегеніміз не? Бұл урологиялық аурулардың ең жиі кездесетін түрлерінің бірі, ал жүктілік кезеңі оның дамуының жоғары қауіп тобына жатады. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, несеп шығару жолдарының инфекциялары шамамен 8% жүкті әйелдерде, ал жедел цистит 1–2% жағдайда кездеседі. Бұл бірнеше себептермен түсіндіріледі: гормоналды өзгерістер, жергілікті иммунитеттің төмендеуі және ұлғайған жатырдың қуыққа механикалық қысым түсіруі.

Жүкті әйелдердегі циститтің белгілері уақытша жайсыздық қана емес екендігін білген маңызды. Егер дер кезінде анықталып, емделмесе, ол ауыр асқынуларға, мысалы жоғары өрлейтін инфекцияға (пиелонефритке) және мерзімінен бұрын босану қаупіне әкелуі мүмкін. Сондықтан дәрігерлер несеп шығару кезіндегі кез келген шағымдарға мұқият қарап, дәрігерге баруды кейінге қалдырмауды ұсынады.

Жүкті әйелдердегі циститтің себептері

Циститтің дамуы жүктілік кезінде ағзада жүретін физиологиялық өзгерістермен және сыртқы факторлардың әсерімен байланысты.

1. Гормоналдық өзгерістер

Прогестерон гормоны деңгейінің жоғарылауы тегіс салалы бұлшықеттердің, соның ішінде қуық пен несепағардың, тонусын төмендетеді. Сол себепті несептің шығуы баяулап, іркілу пайда болады, бұл бактериялардың көбеюіне қолайлы жағдай.

2. Механикалық қысым

Ұлғайған жатыр қуыққа қысым түсіреді, әйел жиі зәр шығарғысы келеді, бірақ сұйықтық толық шықпайды. Қуықта қалған несеп инфекцияның дамуына қолайлы орта болып табылады.

3. Иммундық жүйе жұмысының өзгерістер

Жүктілікті сақтау үшін иммунитет физиологиялық түрде төмендейді. Бұндай табиғи механизм ағзаның бактериялық қоздырғыштарға қарсы тұру қабілетін азайтады.

4. Инфекциялық факторлар

Көпшілік жағдайдағы циститтің негізгі себебі — ішек таяқшасы және басқа да микроорганизмдердің қуыққа түсуі. Жүктілік кезінде жоғарыда аталған факторлардың әсерінен бұл ықтималдық артады.

Осылайша, жүкті әйелдердегі циститтің себептері көпфакторлы, және олардың бірнешеуі қатар әсер еткен жағдайда аурудың даму қаупі едәуір жоғарылайды.

Жүкті әйелдердегі циститтің көрінстері мен белгілері

Жүкті әйелдерде циститтің алғашқы белгілері ауруды ерте кезеңде-ақ байқауға мүмкіндік береді. Қолайлы болу үшін әйелдің өзі сезінетін субъективті және дәрігер тексеру барысында анықтайтын объективті белгілерге бөлуге болады.

Белгілер (науқастың шағымдары)

• Несеп шығару жиілігінің артуы. Болашақ ана дәретханаға әр 20–30 минут сайын баруға мәжбүр болады, бірақ сұйықтық мөлшері аз болады.
• Жүкті әйелдердегі цистит кезіндегі ауырсыну сезімі. Несеп шығарудың соңында күйдіру, ашыту, төменгі іш немесе қасаға үсті аймағындағы ауырсыну — ең тән белгілердің бірі.
• Жалпы әлсіздік. Шаршағыштық, әлсіздік, кейде дене қызуының көтерілуі байқалады.
• Жүкті әйелдердегі цистит кезіндегі бөлінділер. Несеп бұлдырланып, жағымсыз иіс шығуы мүмкін, ал кей жағдайларда оның құрамында қан ізі байқалады.

Көріністері (объективті деректер)

• Дәрігер қарау кезінде қасаға үсті аймағын пальпация жасағанда ауырсыну анықтай алады.
• Несеп талдауында лейкоциттер, бактериялар және кейде эритроциттер анықталады.
• Бактериологиялық себіндіде көбіне ішек таяқшасы (E. coli) сияқты қоздырғыштар табылады.

Маңыздысы бұл белгілердің кейбірі жүктілік кезінде пайда болатын табиғи өзгерістермен де байланысты болуы мүмкін, мысалы, несеп шығарудың жиілеуі көбіне жатырдың қуыққа түсіретін қысымынан болады. Сондықтан цистит диагнозы зертханалық талдаулар арқылы расталуы тиіс, ал емдеуді тек дәрігер тағайындайды: өзін - өзі емдеуге қатаң түрде тыйым салынады!

Диагностика және клиникалық ұсынымдар

Циститке күдік болған жағдайда тек шағымдарға сүйену жеткіліксіз — диагнозды нақтылау үшін объективті зерттеу әдістері қажет.

1. Жалпы зәр талдауы. Лейкоциттер, бактериялар, кейде эритроциттер және ақуыз анықталады.

2. Бактериологиялық себінді. Инфекция тудырған қоздырғышты анықтауға және оның антибиотиктерге сезімталдығын тексеруге мүмкіндік береді.

3. Жалпы қан анализі. Қабыну белгілері (лейкоциттердің және ЭТЖ деңгейінің жоғарылауы) байқалуы мүмкін.

4. Қуық пен бүйректің УДЗ. Қажет болған жағдайда жүргізіледі, асқынуларды (мысалы, жоғары өрлейтін инфекция немесе пиелонефрит) анықтауға көмектеседі.

Жүкті әйелдердегі циститті анықтау кезінде клиникалық ұсынымдар тек қауіпсіз әдістерді қолдануды көздейді. Сондықтан сәулеленумен (мысалы, рентген) байланысты зерттеу тәсілдері қолданылмайды.
Циститті басқа аурулардан ажырату және нақты диагноз қою, сондай-ақ емдеу тактикасын тек дәрігер ғана таңдай алады.

Жүкті әйелдердегі несеп шығару жолдарының инфекциясын емдеу

Жүкті әйелде цистит анықталса, емдеу тәсілі жүктіліктің мерзіміне, аурудың ауырлығына және талдау нәтижелеріне байланысты таңдалады.

• Антибактериалды препараттар, жүктілік кезінде қолдануға рұқсат етілген. Олар тек инфекция дәлелденген жағдайда ғана, несеп себіндісінің нәтижесіне сәйкес тағайындалады.
• Өсімдік негізіндегі дәрілер, қабынуды азайтып, зәр шығару жолдарының жұмысын қолдайды. Бұл тәсіл әсіресе жүктіліктің ерте кезеңдерінде өзекті, өйткені бұл уақытта көптеген дәрі-дәрмек түрлерін қолдануға болмайды.
• Симптоматикалық ем — жайсыздықты азайту мақсатында дәрігер тағайындаса ғана дене қызуын түсіретін немесе жеңіл ауырсынуды басатын дәрілер қолданылады.

Терапияны тағайындау мен оның тиімділігін бақылау тек дәрігер мен жүкті әйелді бақылап жүрген маманның құзырында болуы тиіс. Онсыз кез келген дәрі-дәрмекті қабылдау қауіпті болуы мүмкін.

Цистит әрқашан дәрігердің бақылауын қажет етеді, бірақ маманға барар алдында жағдайды жеңілдететін және асқыну қаупін азайтатын шараларды қабылдауға болады.

Сіз өзіңіз не істей аласыз:

• сұйықтықты көлемін көбейту (қарсы көрсетілім болмаса) — жылы су, морс немесе компот ішу, бұл қуықты «жууға» және бактериялардың шоғырын азайтуға көмектеседі;
• жылы жүру — бел мен төменгі іш аймағын суықтан қорғау;
• демалу — физикалық жүктеме белгілерді күшейтуі мүмкін, сондықтан аурудың жедел кезеңінде демалып жатқан жөн;
• қуықты тұрақты босату — сұйықтықтың іркілуі болмау үшін шыдап жүрмеу керек.

Маңызды ескерту: жоғарыда аталған шаралар — тек қолдаушы ем ғана. Жүкті әйелдегі цистит кезінде ең дұрыс шешім — мүмкіндігінше тезірек дәрігерге қаралу.

Алдын алу

Жүктілік кезінде қабыну үдерістерінің алдын алу көп жағдайда мүмкін. Дәрігерлер ағзаны жалпы нығайтатын шараларды жеке гигиеналық ережелермен үйлестіруді ұсынады.

Негізгі ұсыныстар:

• сұйықтық ішу режимін сақтау — күн сайын жеткілікті мөлшерде су ішу несеп шығару жүйесінің қалыпты жұмысын қамтамасыз етеді;
• қуықты дер кезінде және толық босату — уақытылы несеп шығармай, шыдап жүре беруге болмайды;
• жеке гигиена — дәретханаға барғаннан кейін жылы сумен жуыну, табиғи матадан тігілген іш киім кию ұсынылады;
• суықтап қалудан сақтану — әсіресе аяқ пен бел аймағын жылы ұстау маңызды.
• Дұрыс тамақтану — қуықтың шырышты қабығын тітіркендіретін ащы және тым тұзды тағамдарды шектеу қажет.

Осылайша, жүкті әйелдердегі циститтің алдын алу қарапайым, бірақ жүйелі түрде орындалатын шаралар жиынтығы. Мұндай тәсілдер, дәрігердің жоспарлы бақылауларымен бірге, әйелдің денсаулығын сақтауға және асқынулардың даму қаупін төмендетуге мүмкіндік береді.