Пиелонефрит кезіндегі диета: пайдалы және тыйым салынған тағамдар
Пиелонефрит — бұл бүйрек тінінің және тостағанша-түбекше жүйесінің қабынуы, соның нәтижесінде бүйректің сүзу және концентрациялау қызметі бұзылады. Дәрі-дәрмекпен емдеу аурудың нәтижесін анықтайды, бірақ пиелонефрит кезіндегі диета кешенді терапияның міндетті бөлігі болып табылады. Тамақтану рационын түзету несеп шығару жолдарының тітіркенуін азайтуға, тұрақты диурез бен су-тұз тепе-теңдігін сақтауға көмектеседі, яғни — белгілерді жеңілдетіп, аурудың қайталану қаупін төмендетеді. Сонымен қатар, тамақтану әр адамның жағдайына қарай жеке таңдалады: аурудың кезеңіне (өршу немесе ремиссия), қатар жүретін жағдайларға (гипертония, несеп-тас ауруы, қант диабеті) және тағамға жеке төзбеушілікке байланысты.
Емдік тамақтанудың мақсаттары
Диетаның мақсаты — пиелонефритті «емдеу» емес, емнің тиімді әсер етуіне және бүйректің қалпына келуіне қолайлы жағдай жасау. Сондықтан пиелонефрит кезіндегі емдік тамақтану бірнеше нақты мақсатты көздейді:
Несеп жолдарының шырышты қабығының қабынулық тітіркенуін азайту: ауру белгілерін күшейтетін ащы, қою және шамадан тыс тұзды тағамдар алынып тасталады.
Сұйықтық пен алмасу өнімдерінің дұрыс шығарылуын қолдау: біркелкі сұйықтық ішу режимі және жеңіл несеп айдайтын әсері бар тағамдар бактериялық уыттарды «шаюға» көмектеседі.
Қышқыл-сілтілік және электролиттік тепе-теңдікті тұрақтандыру — бұл тұрақты болмаса ісінудің, қан қысымының өзгеруінің және тас түзілуінің қаупі артады.
Дұрыс ұйымдастырылған тамақтану аурудың өршу жиілігін төмендетеді: сыртқы қоздырғыштар неғұрлым аз болса, ремиссия соғұрлым тұрақты болады.
Диета кезіндегі негізгі қағидалар
Пиелонефрит кезінде тамақтану бүйрекке жұмсақ әсер ету және олардың біртіндеп қалпына келуін қамтамасыз ету қағидарына сай құрылады. Ең бастысы — қабынуды күшейтетін немесе сұйықтықты ұстап қалатын тағамдармен бүйректі шамадан тыс жүктемеу.
Тұз және сұйықтықтар.
Тұздың мөлшері жеке бақыланады. Оның артық болуы ісінуге және қан қысымының жоғарылауына әкеледі, ал шамадан тыс азаюы электролиттік тепе-теңдікті бұзуы мүмкін, сондықтан дәрігер тұздың рұқсат етілген мөлшерін науқастың жағдайына қарай белгілейді. Су ішу режимі де бүйректің жұмыс қабілетіне байланысты реттеледі: егер қан қысымы қалыпты және айқын ісіну жоқ болса, күні бойы біркелкі мөлшерде су, морс және қою емес шай ішу пайдалы.Ақуыз
Созылмалы пиелонефриттің өршу кезінде ақуыздық тағамдарды шектеу қажет. Ал жағдай тұрақтанғанда рацион кеңейтіледі: ағзаның қажеттілігін өтеу үшін қайнатылған тауық еті, балық, жұмыртқа және сүт өнімдері қосылады.Май мен көмірсулар
Өсімдік майларына басымдық беріледі, ал жануар майлары мен қуырылған тағамдар шектеледі. Көмірсулар негізінен көкөністерден, жемістерден және тұтас дәнді жармалардан алынады, олар несеп жолдарын тітіркендірмей ағзаға энергия мен дәрумендер береді.Тағамды дайындау тәсілі
Тамақты буға пісіру, қайнату немесе пеште пісіру ұсынылады. Қуырылған және ысталған тағамдарда қабынуды күшейтетін экстрактивті заттар көп болады, сондықтан олардан бас тартқан жөн.Тамақтану тәртібі
Күніне 5–6 рет аз-аздан тамақтану бүйрекке түсетін жүктемені біркелкі бөлуге мүмкіндік береді. Ұзақ аш жүруден аулақ болу керек, әсіресе антибиотиктермен ем алып жүрген кезде — тамақтың тұрақты түсуі бүйрекке емді жеңіл көтеруге көмектеседі.
Мұндай қағидалар пиелонефрит кезіндегі диетаның негізін құрайды және әйелдер мен ерлерге бірдей қолданылады, бұл ережелер аурудың созылмалы түрінде де, жедел түрінен кейінгі қалпына келу кезінде де өзекті болып қала береді. Айырмашылық тек бөлшектерде: ақуыз, сұйықтық және тұз мөлшерін — дәрігер науқастың талдаулары мен жағдайына қарай реттейді.
Рұқсат етілген тағамдар
Бүйрек аурулары кезіндегі — пиелонефриттегі диета — бұл несеп жолдарының шырышты қабатын тітіркендірмейтін және қалыпты диурезді сақтауға көмектесетін, жеңіл қорытылатын тағамдарға негізделіп құрылады. Негізгі тағамдар — көкөністер, жемістер, ботқалар және сүт өнімдері, олар ағзаға энергия мен дәрумендер береді, бірақ бүйрекке артық салмақ түсірмейді.
Көкөністер мен жемістер. Асқабақ, кәді, сәбіз, картоп, гүлді қырыққабат, алма, алмұрт, қарбыз және жидектер. Бұл өнімдер калийге, жасұныққа және антиоксиданттарға бай, зат алмасуды жақсартады және сұйықтықтың табиғи шығуына ықпал етеді. Пиелонефриттің өршу кезеңінде қызанақтан бас тарту ұсынылады: олардың құрамындағы органикалық қышқылдар несеп жолдарын тітіркендіріп, қабынуды күшейтуі мүмкін. Ремиссия кезінде тұзсыз және ащы қоспаларсыз тәтті, піскен қызанақты қабығынсыз аз мөлшерде жеуге болады.
Жармалар мен дәнді дақылдар. Қарақұмық, сұлы, киноа, күріш және бұлғыр оңай сіңіріледі, қан құрамындағы қант деңгейін тұрақтандырады және В дәрумендері мен магнийдің көзі болып табылады.
Сүт өнімдері. Майлылығы төмен айран, қантсыз йогурт, сүзбе және майлы айран кальций мен ақуыз тепе-теңдігін сақтайды. Егер ағза жақсы көтерсе, аз мөлшерде сары май қосуға болады.
Майсыз ет пен балық. Қайнатылған немесе пеште пісірілген тауық, күркетауық, қоян еті, сондай-ақ көксерке мен нәлім сияқты балық түрлері ұсынылады.
Жұмыртқа. Күніне бір данаға дейін буға пісірілген омлет немесе жұмсақ қайнатылған түрінде — ақуыз бен дәрумендердің көзі.
Майлар. Суық сығылған өсімдік майлары пайдалы — күнбағыс, зәйтүн, зығыр майы.
Сусындар. Су, қою емес шай лимонмен немесе сүтпен, итмұрын тұнбасы, мүкжидек пен қызылжидек морстары, құрғақ жемістер компоты. Қарсы көрсетілімдер болмаса, сілтілі минералды сулар ішуге рұқсат етіледі.
Пиелонефрит кезіндегі диета: Певзнер жүйесі бойынша №7 үстел. Бұл жүйе тек белгілерді жеңілдетіп қана қоймай, қалпына келу кезеңінде бүйректің жұмысын қолдайды. Егер қабыну созылмалы түрге айналса, осындай рацион өмір салтының тұрақты негізіне айнала алады — ол физиологиялық тұрғыдан теңгерімді және ұзақ уақыт бойы сақтау үшін қауіпсіз.
Тыйым салынған тағамдар
Пиелонефрит кезінде қандай диета жақсы жұмыс жасайды? Бастысы қабынуды күшейтетін, несеп жолдарының шырышты қабығын тітіркендіретін және су-тұз тепе-теңдігін бұзатын тағамдарды алып тастау.
Ащы және татымды тағамдар. Көп дәмдеуіш қосылған тағамдар, пияз, сарымсақ, ақжелкек, қыша, бұрыш, шомыр және сірке суына негізделген соустар қуықтың шырышты қабаты мен бүйрек тостағаншасын тітіркендіреді.
Қымыздық қышқылы бар өнімдер. Қымыздық, асжапырақ, рауғаш және қызылша несептегі оксалат кристалдарының түзілу қаупін арттырады және бүйрекке қосымша тітіркендіргіш әсер береді.
Қою сорпалар мен майлы тағамдар. Ет, балық және саңырауқұлақ қайнатпалары қабыну реакциясын күшейтетін экстрактивті заттарға бай. Майлы ет, шұжық, ысталған және қуырылған тағамдар бүйректің сүзгіш жүйесіне шамадан тыс салмақ түсіреді.
Тұздалған және консервіленген тағамдар. Сірке суы, көп мөлшердегі тұз және консерванттар қосылған өнімдер ағзада сұйықтықтың жиналуына және қан қысымының жоғарылауына әкеледі.
Бұршақ тұқымдастар мен орамжапырақ. Бұл тағамдар ішекте газ түзілуін арттырады және іштің кебуін, жайсыздықты тудыруы мүмкін, әсіресе ауру кезінде ішек моторикасы баяулағанда.
Тәтті сусындар мен кофе. Газдалған сусындар, энергетиктер және қою кофе жүйке жүйесін қоздырады және диурезді арттырады, бірақ ағзадағы қажетті сұйықтық тепе-теңдігін қамтамасыз етпейді. Кофеин мен қант зат алмасуына қосымша жүктеме түсіреді.
Алкоголь. Пиелонефрит кезінде кез келген алкогольдік ішімдікке қатаң тыйым салынады: ол ағзаны сусыздандырады, бүйректің сүзу қабілетін бұзады және емнің әсерін төмендетеді.
Аурудан толық айыққаннан кейін де бұл өнімдерді бірден жеуге болмайды, оларды тек белгілер толығымен жойылған соң және біртіндеп қосуға болады. Созылмалы пиелонефриті бар науқастар үшін кейбір шектеулер тұрақты алдын алу шарасына айналады — бұл ауруды ұзақ ремиссияда ұстауға көмектеседі.
Жүктілік кезіндегі пиелонефриттегі тамақтану
Пиелонефрит жүкті әйелдерде жиі кездеседі: өзгерген гормондық фон және үлкейген жатырдың несепағарларға қысым жасауы несептің ағуын баяулатады, соның нәтижесінде бактериялық қабынуға қолайлы жағдай туады. Бұл кезеңде дәрі-дәрмекпен емдеумен қатар, пиелонефрит кезіндегі жүкті әйелдерге арналған диета да өте маңызды.
Рационның негізі — жаңа піскен көкөністер мен жемістер, ботқалар, майы аз ет пен балық, қышқыл сүт өнімдері. Су мен тұз мөлшері абайлап шектеледі: сұйықтық ішу көлемі дәрігермен келісіледі, әсіресе ісінуге немесе қан қысымының жоғарылауына бейім әйелдерде. Су, компот және қою емес шай ішу ұсынылады. Ащы, майлы және тұзды тағамдар толықтай алып тасталады. Асқабақ, қарбыз және кәді сияқты жеңіл несеп айдайтын әсері бар көкөніс пен жемістер бүйрекке түсетін жүктемені азайтады, алайда жүкті әйел кез келген шөп тұнбасын немесе өсімдік шайын тек дәрігердің рұқсатымен ғана қолдануы керек. Осылайша, егер жүктілік кезінде пиелонефрит анықталса, диета мүмкіндігінше жұмсақ, бірақ толыққанды болуы тиіс.
Пиелонефрит кезіндегі диета — бұл уақытша шара емес, бүйректің қабыну ауруларын емдеу мен алдын алудың маңызды бөлігі. Тамақтануды түзету арқылы дәрігер нефрондарға түсетін жүктемені азайтып, су-тұз тепе-теңдігін бақылауға және аурудың қайталану қаупін төмендетуге көмектеседі.
Мұндай диета қатаң шектеулерді талап етпейді, бірақ саналы ұстанымды қажет етеді: несеп жолдарын тітіркендіретін өнімдерден бас тарту, сұйықтық режимін сақтау және ағзаны артық тұз, ақуызбен жүктемеу маңызды. Жедел түрінде бұл диета қабынуды тезірек басуға көмектеседі, ал созылмалы түрінде — тұрақты ремиссияны сақтап, өмір сапасын жақсартады.
Қолданылған әдебиет тізімі: